Βυζαντινή Περίοδος

Μονή Παντάνασσας

     Τα ερείπια της μονής Παντάνασσας βρίσκονται σε απόσταση 5χλμ. από την κωμόπολη της Φιλιππιάδας. Το καθολικό υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του Δεσποτάτου. Είχε κτιστεί σε μια σπάνια παραλλαγή του σύνθετου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού, που απηχεί επιδράσεις από την αρχιτεκτονική της Κωνσταντινούπολης. Η ανέγερσή του στα μέσα του 13ου αι, σχετίζεται με τον Μιχαήλ Β Κομνηνό Δούκα, ενώ στα τέλη του ίδιου αιώνα προστέθηκε πιθανόν από το γιο του Νικηφόρο Α, το περίστωο που περιβάλλει το ναό από τη δυτική, νότια και βόρεια πλευρά, ενώ στην ανατολική πλευρά κατέληγε σε δύο παρεκκλήσια που στεγαζόταν με τρούλους. Σήμερα σώζεται μόνο το νότιο παρεκκλήσιο, αφιερωμένο στον Αγ. Βασίλειο.

Οι εξωτερικές επιφάνειες των τοίχων του ναού διακοσμούνταν με σειρά τριπλών αψιδωμάτων στοιχείο που προέρχεται από την αρχιτεκτονική της Κωνσταντινούπολης, όπως άλλωστε και η τεχνική της κρυμμένης πλίνθου, που έχει χρησιμοποιηθεί στη διάρθρωση των τοιχοποιιών του μνημείου. Στους τοίχους του ναού υπήρχε πλούσιος κεραμοπλαστικός διάκοσμος που σχημάτιζε αβακωτές ζωφόρους, οδοντωτές ταινίες και άλλα σχήματα, όπως φαίνεται από τους διακοσμημένους πλίνθους που βρέθηκαν κατά την ανασκαφή.

Η ανασκαφή αποκάλυψε αρκετά στοιχεία για τον γλυπτό διάκοσμο του ναού, ο οποίος παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για την ποικιλία και την ποιότητα του. Τα κιονόκρανα προέρχονται από αρχαία ή παλαιοχριστιανικά κτίρια, που επαναχρησιμοποιηθεί στο ναό. Γλυπτά επηρεασμένα από τη ρωμανική τέχνη διακοσμούσαν τους μαρμάρινους πυλώνες, στις εισόδους του ναού, ενώ ανάγλυφα με ωραίο βυζαντινής τεχνοτροπίας διάκοσμο προέρχονται κυρίως από το τέμπλο και τα προσκυνητάρια του ναού.

Από τις τοιχογραφίες του ναού λιγοστά σπαράγματα σώζονται σήμερα. Αναμφίβολα μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση της Παναγίας με τον Χριστό μπροστά στο στήθος που στέφει ζεύγος ηγεμόνων με δύο παιδιά. Σύμφωνα με την επιγραφή που υπάρχει πρόκειται για το Νικηφόρο Α (1269-1296) την σύζυγό του Άννα και τα δύο παιδιά τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ 2007, Παντάνασσα Φιλιππιάδος, Αθήνα 2007