Βυζαντινή Περίοδος

Άγίος Δημητρίος Κατσούρης

Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Κατσούρη βρίσκεται στο χωριό Πλησιοί, σε μικρή απόσταση από την Άρτα,  και χρονολογείται το α΄ μισό του 9ου αι. Ο ναός υπήρξε καθολικό μονής που αναφέρεται στις πηγές τον 13^ο αι. Είναι κτισμένος σε μια σπάνια παραλλαγή τον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού. Εσωτερικά τέσσερις ογκώδεις πεσσοί βαστάζουν τον ψηλό τρούλο, που πατάει επίσης σε τέσσερις διασταυρούμενες καμάρες. Μεταξύ των πεσσών και του ανατολικού και δυτικού τοίχου του ναού διαμορφώνονται δίβηλα ανοίγματα, τα οποία χωρίζονται με μαρμάρινους κίονες. Τα δίβηλα ανοίγματα αποτελούν μια χαρακτηριστική ιδιορρυθμία του αρχιτεκτονικού τύπου του ναού. Η τοξοστοιχία που δημιουργείται, τονίζει τον κατά μήκος άξονα του κτιρίου και ο εσωτερικός χώρος παρουσιάζει εσωτερικά τη μορφή βασιλικής. Η ακανονιστία που παρουσιάζει το μνημείο οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ύπαρξη καταλοίπων ενός παλαιότερου ναού στην ίδια θέση τα οποία ενσωμάτωσε ο μεσοβυζαντινός ναός που διατηρείται σήμερα.

 Οι τοιχογραφίες του ναού παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Αναγνωρίζονται δύο φάσεις, από τις οποίες η πρώτη φάση χρονολογείται στις αρχές του 13ου αι. Σε αυτή ανήκουν οι άγιοι στην κόγχη του ιερού, μερικές παραστάσεις στο ιερό, όπως η κοινωνία των Αποστόλων, που καλύπτεται στο μεγαλύτερο μέρος της από την ίδια παράσταση της δεύτερης φάσης και οι παραστάσεις του τρούλου, που διατηρεί σχεδόν ολόκληρη την εικονογράφηση του, αν και αρκετά μαυρισμένη.

Το δεύτερο στρώμα των τοιχογραφιών χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 13ου αι-αρχές 14ου αι. Σε αυτό ανήκουν οι παραστάσεις της δεομένης Παναγίας με τον Χριστό στην κόγχη της αψίδας, της Κοινωνίας των Αποστόλων και της Ανάληψης στο ιερό, της Φιλοξενίας του Ευαγγελισμού, της Πεντηκοστής κ.α. Οι τοιχογραφίες της δεύτερης φάσης είναι έργο σημαντικού καλλιτέχνη, καθώς εισάγει στο έργο του στοιχεία της πρώιμης παλαιολόγειας Αναγέννησης. Οι μορφές είναι μνημειακές, αποκτούν όγκο και οι πτυχώσεις των ενδυμάτων αποδίδονται πιο φυσιοκρατικά, τα πρόσωπα πιο εκφραστικά. Μολονότι ο ναός είναι αρκετά μαυρισμένος και δεν είναι δυνατόν να γίνουν καλύτερες παρατηρήσεις, μπορεί ωστόσο κανείς να διακρίνει τα ωραία ρόδινα χρώματα και τα διακοσμητικά παραπληρωματικά θέματα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα δύο ανάγλυφα θωράκια στο ναό, εκ των οποίων το ένα διακοσμημένο με την τεχνική της κηρομαστίχης φέρει ενδιαφέροντα θέματα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α. ΟΡΛΑΝΔΟΣ, Βυζαντινά Μνημεία της Άρτης, ΑΒΜΕ 1936, τόμ. Β΄, σ. 56κ.ε. 

Π.Λ. ΒΟΚΟΤΟΠΟΥΛΟΣ, Η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική εις την δυτικήν στερεάν Ελλάδα και την Ήπειρον, από του τέλους του 7^ου μέχρι του τέλους του 10^ου αιώνος, Θεσσαλονίκη 1975, 1992, σ. 56-69, 112-116, 181-183 

Τ. ΠΑΠΑΜΑΣΤΟΡΑΚΗΣ, Άγιος Δημήτριος του Κατσούρη. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του τρούλου, Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου για το Δεσποτάτο της Ηπείρου, Άρτα 1992, 419-454

 S. KALOPISSI-VERTI, Tendenze Stilistiche della pittura monumentale in Crecia durante il XIII secolo, Corsi Rav XXXI(1984), σ. 237-238